1. Електронски плаќања и е-банкарство: Овозможија значително намалување на употребата на хартиени сметки и фактури, а со тоа и намалување на отпадот.
2. Дигитални платформи за транспорт: Воведувањето на мобилни апликации за споделување на превоз (car-sharing) и јавен транспорт овозможи поефикасно користење на транспортните средства и намалување на емисијата на јаглерод диоксид.
3. Интелигентно управување со отпад: Некои општини во Македонија започнаа дигитални проекти за следење на процесите на рециклирање и управување со отпад, со што се подобри ефикасноста на системите за чистење и се намали негативниот отпечаток врз животната средина.

Недоволна дигитализација во земјоделството: И покрај потенцијалот за зелени практики преку смарт земјоделство, многу земјоделци во Македонија сè уште немаат пристап до потребните технологии за мониторинг на климатски услови и оптимизација на ресурсите.
2. Сложени бирократски процедури за дигитални услуги: Иако постојат дигитални решенија, многу административни процеси сè уште се комплицирани и бараат физичко присуство или хартиени документи, што го намалува позитивниот ефект врз животната средина.
3. Недостапност на еко-софтверски решенија за мали бизниси: Многу мали и средни претпријатија немаат пристап до софтвери и алатки за оптимизација на потрошувачката на ресурси, што ги спречува да ги следат принципите на одржливо работење.

Спроведувањето на дигитализацијата во поддршка на Зелената Агенда 2030 во Македонија придонесе во неколку значајни аспекти, вклучувајќи:

1. Намалување на користењето на хартија: Преку воведување на е-услуги во јавната администрација и приватниот сектор, значително се намали потребата за печатење и користење на хартија. Ова има директно влијание врз зачувувањето на природните ресурси и намалувањето на отпадот.
2. Креирање на дигитални библиотеки и архиви: Воведувањето на дигитални платформи за чување и споделување на податоци, како и онлајн библиотеки, овозможи побрз пристап до информации без физичка документација.
3. Електронско работење во јавните институции: Воведувањето на е-управа и дигитализација на процесите во државните институции овозможи поефикасно работење, намалување на транспортот за поднесување на документи и заштеда на енергија.
4. Поддршка на едукацијата преку е-учење: Воведувањето на дигитални училишта и онлајн платформи за учење помогна во намалувањето на печатењето на учебни материјали и подобри пристапот до едукативни ресурси.

Во спроведувањето на дигитализацијата за поддршка на Зелената Агенда 2030 во Македонија се појавија неколку пречки, кои го забавија процесот и ја намалија ефективноста:

1. Непотполна и неразвиена информатичка инфраструктура: Многу области, особено руралните, немаат стабилна интернет врска или соодветна дигитална инфраструктура, што го оневозможува целосното преминување кон дигитални решенија и ја ограничува употребата на дигитални алатки.
2. Недоволна дигитална писменост: Дел од населението и деловните субјекти не се доволно едуцирани за користење на дигитални технологии, што го отежнува преминот кон дигитални процеси и услуги.
3. Слабости во јавната администрација: Иако постојат дигитални решенија, многу процеси во јавната администрација сè уште не се целосно дигитализирани, што доведува до хибридни системи каде се потребни и дигитални и физички документи.
4. Ниски инвестиции во модернизација: Многу компании, особено малите и средните претпријатија, немаат доволно финансиски ресурси или желба за инвестирање во нови дигитални технологии и платформи, што го ограничува нивниот придонес кон зелената транзиција.
5. Недостаток на интегрирани системи: Недоволната интеграција помеѓу различните дигитални платформи и системи, како и непостоењето на унифицирани стандарди, доведува до неефикасност во користењето на дигиталните решенија и зголемени административни процедури.
6. Отпор кон промени: Многу организации и институции покажуваат отпор кон дигиталните промени, претпочитајќи традиционални методи на работа, што го забавува преминувањето кон еколошки одржливи и дигитални практики.

Дигитализацијата игра клучна улога во спроведување на зелената агенда , а еве неколку пример како всушност може да помогне :

Системи за управување со отпад:

Користење на дигитални платформи за следење и управување со отпадот, што може да ги подобри процесите на рециклирање и намалување на отпадот.

Енергетска ефикасност:

Инсталирање на паметни мерни уреди за следење на потрошувачката на енергија, што помага во оптимизација на ресурсите и намалување на емисиите на CO2.

Платформи за одржлив транспорт:

Развој на апликации за споделување на возила и јавен транспорт, што ги поттикнува граѓаните да користат помалку автомобили и да ја намалат загаденоста.

Мониторинг на животната средина:

Користење на сензори и IТ технологии за следење на квалитетот на воздухот и водата, што овозможува брзо реагирање на еколошки проблеми.

Образование и свест:

Платформи за едукација кои информираат граѓаните за одржливи практики и начини за намалување на еколошкиот отпечаток.

Во спроведувањето на дигитализацијата за поддршка на зелената агенда 2030 во нашата држава, некои од предизвиците вклучуваат:

Недостаток на инфраструктура:

Поради слаба интернет конекција во руралните области, многу проекти не можат да се реализираат ефективно.

Ниско ниво на дигитални вештини:

Многу граѓани и институции немаат доволни дигитални вештини, што отежнува примената на нови технологии.

Недостаток на финансии:

Ограничени буџетски средства за инвестиции во дигитализација и зелени технологии.

Регулаторни бариери:

Нејасни или застарени закони и регулативи кои го спречуваат воведувањето на нови дигитални решенија.

Недостаток на координација:

Лоша соработка меѓу различни институции и секторите, што доведува до дуплирање на напорите и неефикасност.

Отпор кон промените:

Спротивставување од страна на некои индустрии и граѓани, кои се плашат од промените поврзани со дигитализацијата.

Во нашата држава, спроведувањето на дигитализацијата придонесе кон зелената агенда 2030 преку следниве примери:

Добивме електронски систем за јавна администрација. Можеме да извадиме лични документи и уверенија онлајн, и така се намали потребата за физички документи и огромни редови. Се намалија хартиените отпадоци и сообраќајниот метеж за оваа дејност.

Добивме и дигитализација во образованието, со тоа што сите материјали ги имаме во е-учебници, па така нема потреба за печатени учебници.

Платформите „Отворени финансии“ и „е-Партиципација“ овозможуваат дигитален пристап до информации за трошоците и буџетот на институциите. Ова ја зголемува транспарентноста и ја намалува потребата од печатени извештаи и документи.

За мене, можеби и најдраго беше дигитализацијата во здравството (Мој Термин) и електронските рецепти и упати. Повеќе немам потреба да одам кај мојот лекар само за да добијам месечни рецепти за мојата редовна терапија; сега тоа ми е доста побрзо, поефикасно, а плус допринесувам кон животната средина со трошење на помалку хартија.

Електронското банкарство и нивните електронски услуги преку интернет-банкарство и мобилни апликации ја намалија потребата од големи редови за печатени извештаи, сметки и чекови, и овозможија трансакции без физичко присуство во експозитурите.

Воведувањето на електронски дневник (Е-дневник) во училиштата заштеди доста хартија и ресурси. Освен тоа, се олесни комуникацијата помеѓу наставниците и родителите преку дигиталниот пристап.

Електронските билети за јавен превоз исто така се еколошка алтернатива (на пример, плаќањето електронски билет во ЈСП).

Судовите исто така започнаа со дигитализирање на досието и следењето на случаите преку системот АКМИС (Автоматизиран комуникациски менаџмент информациски систем).

Воведувањето на електронски фактури во јавниот и приватниот сектор го намали обемот на хартиени документи и ја зголеми ефикасноста во нивното добро складирање.

Локалната трговија ги намали транспорните трошоци и ја поддржа локалната економија.

Во некои рурални и оддалечени области сè уште има нестабилна интернет конекција и ограничен пристап до дигиталните услуги, па така се доведува до неодржливи е-услуги.

Имаме ниска дигитална писменост, особено кај постарите, кои не се снаоѓаат најдобро во користењето на дигиталните платформи, па така ги намалуваат придобивките од дигитализацијата во поддршка на зелената агенда.

Не се сите услуги интегрирани онлајн; до денеска, треба да чекаме редици во канцеларии за да завршиме некоја услуга, иако некогаш е тоа лесен административен процес.

Некои компании се соочуваат и со недостаток на буџет за да го дигитализираат својот бизнис, систем, односно каква и да е услуга во прашање.

Исто така, законите и регулативите за дигитализација не се усогласени со најновите технологии, што го отежнува воведувањето на дигитални решенија. 

-Примената на дигитални платформи за следење и управување со вода, енергија и отпад може да помогне во намалувањето на потрошувачката и оптимизација на ресурсите.
-Дигитални кампањи за подигање на свеста за еколошки проблеми, преку онлајн платформи и социјални медиуми.
-Употреба на технологии за оптимизација на потрошувачката на енергија, како што се паметни бројачи. 

-Ограничени ресурси и финансии за поддршка на дигитални проекти поврзани со одржливост, што го намалува обемот на иницијативите.
-Недостаток на финансиски средства за иновации и проекти поврзани со дигитализација и одржлив развој. 

Спроведувањето на дигитализацијата игра клучна улога во поддршката и спроведувањето на Зелената агенда 2030 во нашата држава. Тоа значително ја подобрува ефикасноста на процесите и овозможува управување со природните ресурси на поодржлив начин. Дигитализацијата, исто така, ги минимизира негативните влијанија на животната средина, помага во заштита на природните ресурси, и создава поволни услови за постигнување на климатска неутралност. Неколку клучни примери како дигитализацијата помага во имплементацијата на Зелената агенда во нашата држава се: (1) Помалку користење на хартија и дигитални библиотеки – преку дигитализација на јавните и приватните документи, како и изградба на електронски архиви и библиотеки, се намалува потрошувачката на хартии, што директно придонесува за зачувување на шумите и намалување на отпадот. Платформите за е-управа и е-услуги овозможуваат поднесување документи и добивање на услуги без потреба од печатење и архивирање на хартија. Ова ја зголемува ефикасноста и ги намалува оперативните трошоци за локалните самоуправи, општините и Владата, а истовремено ја намалува потрошувачката на ресурси и негативното влијание врз животната средина; (2) Дигитални платформи за мониторинг на животната средина – дигитализацијата овозможува користење на сензори и модерни платформи за мониторинг на квалитетот на воздухот, водите и земјиштето. Овие системи го олеснуваат брзото откривање на загадувањето и подобро управување со природните ресурси. Технологијата за мониторинг на водите и воздухот е од особена важност за регионот на Западен Балкан, каде што загадувањето на воздухот и водите е сериозен проблем. Податоците добиени од овие платформи помагаат во изготвување на поефикасни стратегии за намалување на загадувањето и прилагодување на климатските промени; (3) Дигитални алатки за енергетска ефикасност – користењето на дигитални системи за следење на енергетската потрошувачка, како и примена на интелигентни решенија за оптимизација на потрошувачката на енергија, има значајна улога во намалувањето на емисиите на стакленички гасови и подобрувањето на енергетската ефикасност. Овие технологии овозможуваат мониторинг на потрошувачката во реално време, што го намалува отпадот и ја зголемува ефикасноста во домаќинствата, индустријата и јавниот сектор; (4) Поддршка за циркуларната економија и управување со отпад – преку дигитални платформи за управување со отпадот, граѓаните и локалните власти можат да бидат поефикасни во прераспределбата и рециклирањето на отпадот. Дигитализацијата овозможува лесно следење на количината на генериран отпад и создавање на податоци за потенцијалните можности за рециклирање. Ова помага во намалувањето на потребата за депонија и го зголемува процентот на рециклирани материјали. Со воспоставување на системи за следење на отпадот, се зголемува продуктивноста на ресурсите, што е еден од клучните елементи за успех на циркуларната економија; (5) Поддршка за зелени инвестиции и финансирање – користењето на дигитални алатки за финансиско управување овозможува побрзо финансирање на зелени проекти. Преку платформите за зелени обврзници и дигитални механизми за мониторинг на инвестициски проекти, финансиските институции можат да ги поддржат иновациите и проектите кои се во согласност со целите на Зелената агенда, како што се обновливи извори на енергија, зелени патишта, и енергетски ефикасни згради; (6) Подобрена соработка и комуникација за климатски активности – спроведувањето на дигитализација во локалните самоуправи и општините помага во соработката помеѓу јавните и приватните институции. Имајќи современи алатки за размена на информации и податоци, земјите на Западен Балкан може да ја унапредат заштитата на биодиверзитетот и биолошката разновидност преку поефикасно следење на шумската покриеност, водните ресурси и емисиите на стакленички гасови. Подоброто споделување на податоци помага и за донесување на праведни политики и стратегии за одржливо користење на природните ресурси; (7) Зелени транспортни решенија и ефикасност – користењето на дигитални платформи за управување со сообраќајот овозможува оптимизација на рутите и намалување на емисиите на CO2. Системите за јавен транспорт помагаат во намалување на загадувањето, а истовремено го подобруваат квалитетот на животот во урбаните средини. Со спроведување на дигитализацијата, нашата држава не само што може да ја подобри ефикасноста во управувањето со природните ресурси, туку може и да ја зајакне својата способност за прилагодување на климатските промени и постигнување на целите за климатска неутралност согласно со Зелената агенда 2030.

Иако дигитализацијата има голем потенцијал за поддршка на Зелената агенда 2030, во нашата држава има и неколку фактори кои го отежнуваат нејзиното целосно спроведување. Некои од клучните пречки и примери вклучуваат: (1) Непотполни дигитални процеси и лоша информатичка инфраструктура во компаниите – многу компании, особено во руралните области и малите и средни претпријатија, не поседуваат соодветна информатичка инфраструктура за имплементирање на дигитални решенија. Лошата интернет поврзаност и недоволната обука за користење на дигитални алатки ја отежнуваат интеграцијата на технологиите кои можат да помогнат во управувањето со ресурсите и намалувањето на отпадот; (2) Нема доволна подготвеност за иновации во јавниот сектор – многу од јавните институции кои треба да го поддржат процесот на дигитализација се уште се соочуваат со неефикасни и застарени системи. Бавната имплементација на електронските услуги и процеси на е-управа, како и недостатокот од стратегии за дигитализација во јавниот сектор, ја намалуваат ефективноста на дигитализацијата во спроведувањето на Зелената агенда; (3) Проблеми со безбедноста и заштитата на податоци – непостоечката и нецелосната регулација за заштита на податоци и безбедноста на дигиталните платформи создаваат пречки во спроведувањето на дигитални решенија. Загриженоста за приватноста на податоците и потенцијалната злоупотреба на личните податоци го ограничуваат брзото прифаќање на дигиталните платформи, што се однесува на областите како е-управа и следење на животната средина; (4) Недостаток на дигитална писменост кај населението – недоволната дигитална писменост, особено во руралните средини, го отежнува користењето на дигитални платформи и технологии за ефикасно управување со животната средина и природните ресурси. Без адекватна обука и поддршка, голем дел од населението не е способно да учествува во процесите на рециклирање или следење на еколошките параметри преку мобилни апликации или интернет платформи; (5) Недоволно финансиско и технолошко вложување во дигитализацијата – нема доволно инвестирање во развојот на дигитални инфраструктури и нови технологии што ќе го поддржат преминот кон циркуларната економија. Финансиските ресурси за финансирање на дигитални зелени проекти се ограничени, што го отежнува напредокот во овој сектор; (6) Невоспоставени меѓуинституционални партнерства – лошата координација помеѓу различните институции и недостатокот на партнерства со приватниот сектор ги успоруваат напорите за спроведување на дигитализацијата, особено кога се работи за комбинирање на дигиталните решенија со зелени инвестиции или подобрени процеси за заштита на животната средина; (7) Отсуство на стандардизирани податоци за животната средина – иако постојат дигитални платформи за мониторинг на животната средина, нивната ефикасност е ограничена поради недостатокот на унифицирани стандарди и соодветна методологија за собирање и анализа на податоците. Различни институции и компании користат различни системи и технологии, што прави податоците тешко споредливи за анализа на ниво на цела држава; (8) Политичка и административна неусогласеност – бавната имплементација на политиките и стратегиите поврзани со дигитализацијата и животната средина, како и политичката нестабилност, дополнително го забавуваат напредокот на спроведување на Зелената агенда. Недостигот на политичка волја и административна ефикасност влијае на донесувањето на важни одлуки за дигитализацијата на јавните политики и еколошките цели; (9) Недостаток на финансирање за научно-истражувачки проекти – недоволното финансирање на научно-истражувачките проекти во областа на дигитализацијата и заштитата на животната средина ги ограничува иновациите и развојот на нови технологии кои може да помогнат во спроведувањето на Зелената агенда 2030. Многу истражувања што би можеле да доведат до нови дигитални решенија за управување со природни ресурси, мониторинг на климатските промени, или енергетска ефикасност не добиваат доволно средства за развој и имплементација. Ова го забавува напредокот на научната и технолошката трансформација во земјата и го намалува капацитетот за развој на иновации кои ќе ги поддржат зелените цели. Овие фактори го ограничуваат потенцијалот на дигитализацијата за поддршка на Зелената агенда 2030 и го спречуваат максимално искористување на дигиталните решенија за решавање на проблемите со животната средина и климатските промени во нашата држава.

Спроведувањето на дигитализација помогна за создавње на платформи за е-учење и дигитални учебници, кои го прават учењето поинтерактивно и попривлечно за учениците, како и воведување на е-услуги со што се намалува трошењето на хартија, како и правење на отпад од истата. Од друга страна декарбонизацијата на енергетскиот сектор, но и јаглеродно интензивните сектори, како и одржливото управување со отпадот се области кои директно влијаат врз намалување на загадувањето на воздухот, водата и почвата, но и сериозно придонесуваат во подобрувањето на јавното здравје.

За спроведување на дигитализацијата за поддршка не помогна бавната дигитализација бидејќи напорот во трансформацијата е недоволен. Инвестициите во дигиталната инфраструктура и ресурси во руралните области е незначителна, а во градските средини достапната технологија не се користи ефективно. Натаму е-владеењето во РСМ се пониски и од просекот на целата Унија и на речиси најниското ниво во однос на другите земји од Западен Балкан. Истовремено, корупцијата, лошото владеење и клиентелизмот им овозможуваат на индустриските капацитети лесно да се извлечат од обврските за воведување на стандарди за заштита на животната средина и јавното здравје. Мал број на општини имаат воспоставено систем за селекција на отпадот, иако оваа пракса одамна требаше да биде општоприфатен стандард. Развојот на преносната и дистрибутивната електроенергетска мрежа е сериозен предуслов за трансформација, односно декарбонизација на секторот енергетика.

Со воведување на е-услуги за граѓаните, овозможуваме брзо завршување на административни работи без физичко присуство. Граѓаните не мора да одат со возило и да чекаат големи редици за еден документ кој може лесно да се добие од дома со два клика. Притоа се намалува загадувањето на воздухот.

Воведена е и дигитална едукација со што учениците не мора да патуваат до своите училишта или универзитети, нема потреба од физичко присуство, што директно го намалува влијанието врз средината.

Развиени се и дигитални библиотеки за секој што е љубител на книгите. Иако ништо не може да ги замени испечатените книги, вака секој може да пристапи до било која книга во кое било време. Со дигитализација на библиотеките се намалува потребата за печатење и ресурсите кои се потребни за транспорт.

Работата од дома, односно работа на далечина е веќе секојдневие. Повеќете компании го нудат ова, со што се намалува сообраќајот и потребата за енергетски ресурси во канцелариите.

Со помош на дигиталното архивирање на документи, институциите и сите видови на компании ја намалија употребата на хартија, така што се намалува отпадот и употрбата на хартија.

Во некои недоволно развиени општества, поради ограниченоста на интернет услугата, граѓаните немаат пристап до дигиталните услуги кои се нудат. Тие пак се принудени да патуваат, а други да работат во канцеларија место од дома.

Иако дигитализацијата е достапна, некои граѓани сепак ги преферираат физичките документи, наспроти дигиталните. Со ова се забавува преминот кон целосна дигитализација и продолжува употребата на хартија.

Со поголемата употреба на дигиталните уреди, дојде до појава на сериозен проблем, односно електронски отпад. Бидејќи нема ефективни програми за рециклирање на електронските уреди ова создава големо загадување за животната средина.

Со воведување на дигитална комуникација, системите првично се ефикасни. Но без редовни ажурирања стануваат се понеефикасни. Па граѓаните се враќаат на физичкото присуство и хартиените документи. Компаниите чуваат хартиени копии од документите, со што се создава непотребен отпад.

Идејата за зелена агенда практично овозможува и проучување на дигиталниот свет, а потоа и воспоставување нераскинлива врска помеѓу човекот и природата. Со тоа и нашата држава влегува во постојана развојна перформанса. Со дигитализацијата на некои од процесите првенствено се овозможува заштеда на време, а со достапноста на дигиталните документи и креираните дигитални библиотеки , постојана можност за увид, аплицирање и пристап до потребните информации во секое време. Со намалувањето на потрошувачката на хартија се намалува отпадот, зачувувањето на дрвјата, водата и електричната енергија за неколку проценти, со што се покренува и борбата против загадување на воздухот. Сето ова придонесува за зголемување на квалитетот на животот и креирање навики на долг рок. Замената на материјалите во процесот на реновирање со одржливи материјали и производи значително ги минимизира влијанијата од загадувањето и уништувањето на живеалиштата. Изборот на материјалите со сертифицирана еколошка ознака ја дополнително ја поттикнува кружната економија, систем кој насочува кон елиминирање на отпадот и континуирано користење на ресурсите. Додатно на тоа се приклучува и процесот на рециклирање хартија кој е од клучно значење во имплементација на идејата планетата да се направи позелено место.

Технолошкиот напредок и дигитализацијата овозможија достапност на информации, полесна комуникација, лесен пристап до интернет на категорија граѓани од секоја возраст. При тоа се зголемени и ризиците од интернет измами на кои подлежат претежно граѓаните од повозрасната старосна категорија, од кликање на небезбедни линкови до впишување на лични информации секојдневно се соочуваат маса на луѓе. При тоа клиентите потребно е да се информираат најпрво за официјалниот сајт или страница од која сакаат да користат финансиски или било какви услуги, а потоа и за видот и карактерот на услугите кои ги нуди финансиската институција, да бидат запознаени со системите и дигиталната инфраструктура, како и потребата за обезбедување приватност и заштита на нивните лични информации. Информатичката инфраструктура е клучен фактор кога е во прашање заштитата на информации, а при тоа и информирањето за ризиците и предизвиците со кои може да се соочи еден клиент. За жал постои одреден процент на социјално загрозено население кое сè уште нема целосен пристап до дигитализацијата, со што следува и недоволната информираност, следствено на тоа и подлегнување на различни измами. Целосната дигитализацијата на услугите ќе овозможи клиентите брзо, лесно и економично да ги добијат потребните услуги, што е чекор напред кон остварување на целите за одржлив развој.